Coconut story part IV - coconut in the rituals and ceremonies

Like I mentioned earlier that coconut is worshiped in India, so this plant is used in many rituals and ceremonies. In some northern continent of India, coconut is praised as Sriphala – the fruit of Sri the goddess of wealth. This believing can be found in the Indonesia, there is tradition custom in some region that the coconut water must be pouring into the land before farming or ploughing. By doing this, they believe that the rain will downpour enough for the plant growth.

Coconut is representing to the god Shiva, due to its three “eyes” on their skull that resemble to the three eyes of Shiva. In many Hindu rituals, includes Kalasha puja ritual, coconut is used as the marks of the Tridevs (Brahma, Shiva and Vishnu). The coconut used in Kalasha puja is said the object blessed by the Tridevs, so they’ll kept it in their household, for their house would be blessed all the time, until the next puja comes that the coconut form the previous use is offers to flowing in the river.

The arrangement in Kalasha Puja, the pot is filled with water and mango leaves, with the coconut on top
(picture from https://en.wikipedia.org/wiki/Kalasha)

Since the coconut is resemble the human head, the smashing of the coconut in Hindu means releasing the individual selfness and purifying their mind. The broken coconut also means the broken of any obstruction. Nowadays, this ritual is done before the starting of new business as a sign of break apart anything that would be holding back success.

Coconut is also used in the funeral, too. In many countries includes Thailand, coconut water is believed that is one of the most purify water, in the same of the water from Ganges the sacred river. The custom to use the coconut water to purify the dead bodies can be found in many countries in South and South-eastern Asia. Unlike other region, the funeral of Tamil people in some regions is carried by the bodies are smashed with the whole coconut fruits before burning to ash.

In Thailand, coconut is also used in the Royal Swimming Ceremony, a ceremony to purifying the body of the Royal family (and training them in the swimming). During the ceremony, the participating Prince is going into the water with a pair of germinated coconuts covered with golden and silver paper. The germinated coconut is the symbol of the growth and success, so the Prince with the coconut would growth and success in the future. The coconut also helps in floating, so the Prince would not be drown during the ceremony.

In Myanmar, the coconut is used as the offering to the Nat, the guardian spirit in Burmese culture. This plant is used to worshiping two head Nat, Nga Tin De and Shwe Myat Hla. This custom was started in the era of King Kyanzittha. The legend told that these two Nat were helping King Kyanzittha so much until he claimed the right over the throne. Respect from their help, King Kyanzhittha announced them as the Head of the Royal Nat and told his people to worship them with the coconut fruit. The offered coconut can use as a sigh to predict the health of people in the household when illness is happen. If the coconut water still full and the flesh still fresh, the illness will gone in the recent time with no serious damage. If the coconut water is dried, the illness will worsen. The new coconut offering should be replaced to prevent the worsening of illness.

And the story of coconut in a part of the rituals and ceremonies would be end here.

เรื่องของมะพร้าว ตอนที่ ๔ - มะพร้าวในพิธีกรรมต่าง ๆ

ดังที่กล่าวไปในครั้งก่อน ๆ ว่าในอินเดียนั้นนับถือมะพร้าวมาก บางท้องถิ่นถึงขนาดยกย่องให้มะพร้าวเป็นดังต้นกัลปพฤกษ์ในยุคพระศรีอาริยเมตไตรย ทีเดียว มะพร้าวจึงถูกนำมาใช้ในพิธีกรรมบวงสรวงเทวะต่าง ๆ มากมายเช่นเดียวกัน ในภูมิภาคทางตอนเหนือของอินเดียนั้น มะพร้าวถือเป็นศรีผลา หรือผลไม้ของศรี เทวีแห่งโภคทรัพท์ การบูชามะพร้าวจะทำให้พืชผลอุดมสมบูรณ์ ความเชื่อแพร่ออกไปสู่อินโดนีเซีย ในบางท้องถิ่นสมัยก่อน ก่อนจะเริ่มเพาะปลุกหว่านไถ จะมีการบวงสรวงโดยการราดน้ำมะพร้าวลงดินก่อนจะเริ่มไถพรวนดินเพื่อให้ฟ้าฝนไม่แห้งแล้ง

นอกจากถือเป็นเครื่องหมายแห่งความอุดมสมบูรณ์แล้ว ผลมะพร้าวยังถือเป็น ตัวแทนของพระศิวะ เนื่องด้วยสัณฐานของผลที่มีตาอยู่สามตา เปรียบเสมือนพระศิวะที่มีสามเนตรเช่นกัน ในศาสนาฮินดูจึงถือกันว่ามะพร้าวเป็นผลไม้ศักดิ์สิทธิ์ ในการทำพิธีสรงน้ำเทวรูปต่าง ๆ หรือทำกลัศบูชานั้นจะมีการนำลูกมะพร้าวมาปิดปากหม้อน้ำ โดยเปรียบให้เป็นที่สถิตของพระพรหม พระศิวะ และพระนารายณ์ เพื่อความเป็นสิริมงคลแห่งพิธีกรรม ตามปกติลูกมะพร้าวนี้จะไม่ถูกนำไปใช้งานอื่น ๆ แต่จะเก็บเอาไว้เพื่อความเป็นสิริมงคลของตน หลังจากเก็บไว้จนถึงเวลาจะทำพิธีกรรมครั้งใหม่จึงจะนำไปจำเริญลอยน้ำต่อไป

การทำกลัศบูชา โดยนำใบมะม่วงใส่ในหม้อน้ำแล้วนำลูกมะพร้าวปิดปากหม้อ
 (รูปจาก https://en.wikipedia.org/wiki/Kalasha)

เนื่องจากมะพร้าวมีสัณฐานคล้ายกับศีรษะมนุษย์ จึงมีพิธีการทุบมะพร้าวขึ้นในอินเดีย นัยว่าเพื่อเป็นการทำลายอัตตาของตนทิ้งไปให้บริสุทธิ์ รวมถึงเป็นสัญลักษณ์ว่าอุปสรรคใด ๆ ที่ขวางกั้นอยู่ได้ถูกทำลายไปแล้วด้วยเช่นกัน 

นอกจากใช้ในพิธีมงคลต่าง ๆ แล้ว ลูกมะพร้าวยังถูกใช้ในงานอวมงคลเช่นงานศพด้วย ด้วยถือว่าน้ำมะพร้าวนั้นเป็นน้ำที่บริสุทธิ์ประหนึ่งน้ำในแม่น้ำคงคา ในบางถิ่นจึงมีประเพณีใช้น้ำมะพร้าวรดชำระศพให้บริสุทธิ์รวมถึงในไทยด้วย ที่แปลกคือประเพณีดั้งเดิมของชาวทมิฬในบางท้องถิ่นนั้น เมื่อมีผู้ตายจะนำศพไปพิงไว้กับกำแพง ก่อนจะนำลูกมะพร้าวมาขว้างใส่ศพจนแหลกเหลวจึงจะนำไปฌาปนกิจต่อไป

ในพระราชพิธีบางพิธีในไทยนั้นก็มีมะพร้าวเป็นส่วนประกอบด้วยเช่นกัน อาทิในพระราชพิธีลงสรงเพื่อชำระพระวรกายให้สะอาดศักดิ์สิทธิ์ (และอีกนัยหนึ่งเพื่อเป็นการฝึกหัดให้ชินกับการว่ายน้ำ) นั้นก็จะมีการใช้มะพร้าวปิดกระดาษทองกระดาษเงินร่วมด้วย โดยมะพร้าวที่ใช้นั้นจะเป็นมะพร้าวงอกเพื่อสื่อถึงความเจริญงอกงามในภายภาคหน้า โดยในพระราชพิธีนั้นผู้เข้าพิธีจะเสด็จลงสรงสนานพร้อมกับมะพร้าวเงินมะพร้าวทอง นัยว่าเพื่อให้ใช้ลูกมะพร้าวนั้นเป็นทุ่นในการยึดเกาะและลอยตัวไว้มิให้จมน้ำด้วยนั่นเอง

สุดท้ายนี้จะขอพูดถึงการใช้มะพร้าวบูชาในพม่า โดยมะพร้าวในพม่านั้นใช้เป็นเครื่องบวงสรวงหนึ่งในบรรดานัตหลวง คือเจ้าพ่องะตินเดและเจ้าแม่ชเว มรัต หละ ซึ่งถือเป็นเจ้าแห่งนัตหลวงทั้งปวง ธรรมเนียมการบูชานัตหลวงทั้งสองตนนี้มีขึ้นในรัชสมัยของพระเจ้าจานสิตตาแห่งราชอาณาจักรพุกาม เนื่องด้วยมีตำนานว่านัตทั้งสองตนนี้ได้ช่วยเหลือในกิจการบ้านเมืองในรัชสมัยของพระองค์เป็นอย่างมาก พระองค์จึงได้ประกาศให้ข้าราษฎร์ทั้งปวงทำการบวงสรวงนับถือนัตทั้งสองสืบต่อมา โดยให้ตั้งลูกมะพร้าวอ่อนเฉาะแล้วไว้ในบ้านเรือนเป็นการบูชา ลูกมะพร้าวที่ตั้งบูชานี้ยังใช้ทำนายสุขภาพของคนในครัวเรือนได้อีกด้วย ว่ากันว่าหากคนในบ้านนั้น ๆ เจ็บไข้ไม่สบายขึ้นมาก็ให้ดูผลมะพร้าว หากน้ำมะพร้าวยังเต็มเนื้อมะพร้าวยังสด คนป่วยก็จะฟื้นไข้ในไม่ช้า แต่หากข้างในเหี่ยวแห้งแล้วก็แสดงว่าคนป่วยอาการจะทรุดลง ต้องทำการแก้เคล้ดด้วยการถาวยมะพร้าวผลใหม่จึงจะหายป่วยไข้ขึ้นได้

ก็ขอจบเรื่องราวพิธีกรรมที่มีมะพร้าวมาเกี่ยวข้องด้วยแต่เพียงเท่านี้

Thanaka (Kra-chae), the traditional UV protection cosmetic

Last winter, I had a chance to backpacking to Myanmar for the second time in my life, since the first time is in the summer two years ago (For about my traveling experience to Myanmar, I’ll find a chance to write in this blog in near future.).

One famous thing in Myanmar is the beauty of Myanmese women. The elegant skin of Myanmese girls was told since the ancient era, even  in Thailand there is a idiom described as “she who has Myanmese’s skin and Indian’s eyes” – indicating that the skin like Myanmese people and the brighten-rounded eye like Indian people is the ideal of beauty in Thailand in the ancient time. The secret of the Myanmese-stype beauty is, of course, the magnificent cosmetic called “Thanaka”

Thanaka is the wood powder originally made from the Rutaceous plant named Naringi crenulata (synonym: Hesperethusa crenulata). However, current thanaka available in the market is also made from other plant in Rutaceae family, for example, Murraya spp. and Limonia acidissima or the wood-apple. 

Compressed thanaka powder from Bogyoke Aung San Market, Yangon, Myanmar.

Thanaka (as Naringi crenulata wood) is interested from its UV protecting effect, as well as antioxidant and anti-acne activities. No wonder why Myanmese people have smooth and silky skin since most of them always use thanaka. Moreover, some plants that are used to made thanaka product like Limonia acidissima also contain antioxidant and anti-acne activities, although there is no comparative report between them that which one is the best to be a thanaka.

Myanmese girl with leaves-figure thanaka on her cheek,
Kuthodaw Pagoda, Mandalay, Myanmar.

Thanaka is also the main cosmetic used in Thailand since a long time, but we know in the name of “Kra-chae”. In the traditional way of use in Thailand, thanaka is mixed with sandalwood or Kalamet and other stuff and then called “Kra-chae-chan”. This cosmetic was widely used in the past, even mentioned in numerous literature and folklore. Nowadays, Kra-chae-chan is not more than a rumor or a legend that cannot be existed in the present time. Thai people ignore local Kra-chae in their hometown and travel abroad to Myanmar, just to buy Thanaka back to sell in their country. What a shame!

ทานาคา เครื่องประทินผิวป้องกันรังสียูวีมาแต่โบราณกาล

เมื่อปีกลาย ผมได้มีโอกาสไปเที่ยวประเทศพม่าเป็นครั้งที่สอง (ครั้งแรกคือสองปีก่อนหน้านี้) โดยครั้งนี้เป็นการเที่ยว backpack เข้าลึกไปยังใจกลางประเทศพม่า โดยจุดหมายคือเมืองมัณฑะเลย์และพุกาม (เรื่องประสบการณ์เที่ยวพม่านั้นจะเขียนถึงในโอกาสถัด ๆ ไปครับ)

แน่นอนเมื่อพูดถึงพม่าแล้วสิ่งหนึ่งที่จะนึกถึงได้เลยคือความงามแบบสาวพม่า ชาวพม่านั้นขึ้นชื่อเรื่องผิวงามมาแต่ครั้งโบราณจนมีคำพังเพยเอ่ยถึงความงามของอิตถีเพศเอาไว้ว่า “ผิวพม่า นัยน์ตาแขก” คือผิวเนียนสวยแบบสาวพม่า และมีตากลมโตสุกใสแบบสาวแขก หนึ่งในเคล็ดลับความงามของสาวพม่านั้นเกิดจากเครื่องประทินโฉมที่ชาวพม่าใช้กันในเกือบทุกครัวเรือน นั่นคือ “ทานาคา” นั่นเอง (ไม่ใช่ครีมสเตียรอยด์ทาฝ่าเท้าที่มีโฆษณาทางเนตว่าเป็นครีมพม่าแต่อย่างใดนะครับ)

ทานาคา หรือ Thanaka นั้นเป็นผงเนื้อไม้ ดั้งเดิมเลยทำจากเนื้อไม้ของต้นที่มีชื่อทางวิทยาศาสตร์ว่า Naringi crenulata หรือ Hesperethusa crenulata ซึ่งเป็นพืชในวงศ์ Rutaceae หรือวงศ์ส้มมะนาวนั่นเอง อย่างไรก็ตามทานาคาที่มีวางจำหน่ายในปัจจุบันนั้นมีการนำไม้ในวงศ์ Rutaceae อื่น ๆ มาทำด้วย อาทิพืชในสกุลแก้วหรือมะขวิดเป็นต้น 

ทานาคาอัดแท่ง ซื้อจากตลาดสก็อต ย่างกุ้ง ประเทศพม่า

ทานาคานั้นได้รับความสนใจในหมู่นักวิจัยเนื่องจากตัวเนื้อไม้ของ Hesperethusa crenulata นั้นมีสรรพคุณป้องกันนรงสียูวีที่ไปทำลายชั้นคอลลาเจนใต้ผิวหนังได้ นอกจากนี้ยังมีฤทธิ์เป็นสารต้านอนุมูลอิสระและช่วยป้องกันการเกิดสิวได้อีกด้วย นับว่าทานาคานั้นเป็นเครื่องประทินผิวที่เหมาะกับเมืองร้อนเช่นในแถบเอเชียอาคเนย์นี้จริง ๆ อนึ่งพืชในสกุลแก้วกับมะขวิดที่มีการนำมาทำเป็นทานาคาด้วยนั้นก็มีฤทธิ์รักษาผิวและต้านอนุมูลอิสระด้วยเช่นกัน แต่ยังไม่มีการเปรียบเทียบว่าใครมีฤทธิ์ดีกว่ากัน

เด็กสาวพม่าทาทานาคา ถ่ายที่วัดกุโสดอ มัณฑะเลย์

ไม่เพียงแต่ในพม่าเท่านั้น ทานาคายังมีการใช้เป็นเครื่องประทินโฉมในเมืองไทยมาแต่ครั้งโบราณ โดยคนไทยนั้นจะรู้จักกันในชื่อกระแจะ โดยจะนำไปผสมกับไม้จันทน์เพื่อเพิ่มกลิ่นหอมและเรียกรวมกันว่ากระแจะจันทน์ ดังปรากฏในวรรณคดีเรื่องขุนช้างขุนแผนว่า “ซับเหงื่อด้วยเนื้อสไบนาง กระแจะจวงจันทน์นางละลายทา” กระแจะนั้นจึงอยู่คู่กับความงามของสาวไทยมาแต่ครั้งโบราณแล้วนั่นเองครับ